Νότια 

   Πέντε χιλιόμετρα πάνω από το Αετοχώρι, στους πρόποδες της Τζένας, σε θέση επίκαιρη και σε υψόμετρο 595 μ., βρίσκεται το χωριό Νότια. Πολλά αρχαιολογικά ευρήματα πείθουν ότι το χωριό έχει μεγάλη ιστορία. Εδώ βρέθηκαν μια IMAGO CLlPEAΤ Α της εποχής της Ρωμαιοκρατίας που παριστάνει τετραμελή οικογένεια, ένα μαρμάρινο ανά­γλυφο με νεκρόδειπνο στο κάτω μέρος και τρεις μορφές στο άνω, από τις οποίες η μία κάθεται σε θρόνο, τμήμα κορμού αγάλματος ελληνιστικής εποχής, νόμισμα με τη μορφή του Μ. Αλεξάνδρου. Ακόμη, επισημάνθηκαν αρχαία μαρμάρινα αρχιτεκτονικά κομμάτια" χτισμένα στα δύο τζαμιά του χωριού που δεν υπάρχουν πια. Κατά την Τουρκοκρατία το περιηγήθηκαν όλοι οι γνωστοί ξένοι περιηγητές. Ο De/acou/onche πρώτος το ταύτισε με τα βυζαντινά Ενώτια και Νότια. Το χωριό αναφέρεται πρώτη φορά από τον ιστο­ρικό του 11 ου αιώνα Κεδρηνό, ο οποίος αναφερόμενος στην πολιορκία και εκπόρθηση του κάστρου των Μογλενών από το Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο προσθέτει ότι ο αυτοκράτορας απε­λευθέρωσε και το φρούριο «Ενώτια, γειτονούν τοις Μογλένοις». Δεύτε­ρη αναφορά γίνεται από τον ιστορικό και αυτοκράτορα Ιωάννη Καντακου­ζηνό που γράφει ότι μετά την ανάκτηση της Έδεσσας από τον Σέρβο ηγε­μόνα Ντουσάν το 1350 μ. Χ. παραδόθηκαν στους Βυζαντινούς και τα γύ­ρω φρούρια, μεταξύ αυτών και τα Νότια. Πάνω από το χωριό ένα απόκρη­μνο ύψωμα, όπου σώζεται ερειπωμένη οχυρωματική γραμμή, πιστεύεται ότι είναι το αναφερόμενο βυζαντινό φρούριο και ονομάζεται Καστρί. Η διατήρηση του βυζαντινού ονόματος καθ' όλη τη διάρκεια της Τουρ­κοκρατίας, οι ιστορικές μαρτυρίες και τα αρχαία ευρήματα συνήργησαν, ώστε να ονομαστεί αμέσως μετά την απελευθέρωση ολόκληρη η επαρχία με το όνομα του χωριού αυτού Ύποδιοίκησις Ενωτίας' μέχρι το 1927 που μετονομάστηκε 'Επαρχία Αλμωπίας'. Το όνομα του χωριού προήλθε από το ουδέτερο ουσιαστικό το ενώτιον (πληθ. τα ενώτια) που θα πει σκουλα­ρίκι, κόσμημα, στολίδι. Έτσι προέκυψε το σχήμα τα Ενώτια- τα Νώτια- τα Νότια- η Νότια. Κατά την Τουρκοκρατία το χωριό είχε παράλληλα καιτουρκικό όνομα, το ΥΕDΙΚΟU (Γεντίκιοι=Επταχώρι). Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους το χωριό αναγνωρίστηκε ως κοινότητα Νωτίας. Σ' αυτήν προσαρτήθηκε και ο οικισμός Τούσιν ή Τούσιανη που μετονομάστηκε το 1925 Αετοχώρι. Οι κάτοικοι του χωριού ήταν στην πλειοψηφία τους χριστιανοί και μιλούσαν το Κουτσοβλαχικό ιδίωμα. Επί Τουρκοκρατίας αναφέρονται 1500 οι­κογένειες χριστιανικές και 130 μουσουλμανικές. Η κατάσταση άλλαξε ριζικά μετά τον εξισλαμισμό του χωριού το 1759. Το 1909 οι πηγές αναφέρουν πληθυσμό 5000 κατοίκων «πρεσβευόντων την μουσουλμανικήν θρησκείαν, ποιουμένων δε χρή­σιν του Κουτσοβλαχικού λεγομένου γλωσσικού ιδιώματος». Κατά τον Μικρασιατικό πόλεμο και μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών η Νότια κα­τοικήθηκε εξ ολοκλήρου από Πόντιους, πολλοί από τους οποίους ήρθαν μέσω της ρωσικής Τυφλίδας, όπου κατέφυγαν προσωρινά, και σήμερα αριθμεί 436 κατοίκους που ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτρο­φία, ιδιαίτερα με την καλλιέργεια της πατάτας.

 

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΑΠΟ ΤΟ 1919 - 1997

14/04/1919

Σύσταση της Κοινότητας με έδρα τον οικισμό Νώτια

14/04/1919

Ο οικισμός Τούσιν ή Τούσιανη προσαρτάται στην Κοινότητα Νώτιας

13/06/1925

Ο οικισμός Τούσιν ή Τούσιανη της Κοινότητας μετονομάζεται σε Αετοχώριον

12/07/1929

Ο οικισμός Αετοχώριον αποσπάται από την Κοινότητα και ορίζεται έδρα της Κοινότητας Αετοχωρίου

16/10/1940

Η ονομασία του οικισμού Νώτια της Κοινότητας διορθώνεται σε Νότια

16/10/1940

Η ονομασία της Κοινότητας διορθώνεται σε Κοινότητα Νοτίας

05/08/1955

Η Κοινότητα Αετοχωρίου καταργείται και συνενούται με την Κοινότητα Νοτίας

04/12/1997

Η Κοινότητα Νοτίας καταργείται και συνενούται με το Δήμο Εξαπλατάνου ( Πρόγραμμα Ι. Καποδίστριας )